Boşanma, eşler arasında kurulu olan evlilik birliğinin mahkeme kararı ile sona ermesidir. Boşanma kararı ile eşler arasındaki hukuki statünün sona ermesinin yanı sıra boşanmaya bağlı birtakım hak ve alacakların da karar bağlanması gerekecektir. Velayet, mal paylaşımı, maddi manevi tazminat talepleri, nafaka talepleri gibi durumlara ilişkin de hüküm kurulması gerekmektedir. Ayrıca boşanma neticesinde eşlerin birbirlerine olan yasal mirasçılıkları da sona erecektir.
Medeni Kanun’un hükümleri uyarınca eşlerden her biri anlaşmalı yahut çekişmeli boşanma davası açma hakkına sahiptir.
Anlaşmalı Boşanma Davası ve Koşulları
Anlaşmalı boşanma davasının açılabilmesi için ön koşul evlilik birliğinin en az 1 yıl sürmüş olmasıdır. 1 yıldan daha az sürmüş olan evliliklerde anlaşmalı boşanma davası açılamayacaktır.
Bunun yanı sıra eşlerin her ikisinin de boşanma ve boşanmaya bağlı diğer hususlarda anlaşma sağlamış olmaları ve bunu gerek anlaşmalı boşanma protokolünde yazılı olarak gerekse duruşmada hâkim önünde sözlü olarak beyan etmeleri gerekecektir.
Anlaşmalı boşanma davalarında anlaşma sağlanması zorunlu hususlar; boşanma, velayet, maddi ve manevi tazminat talepleri ve nafaka talepleridir. Bu hususlardan birinde anlaşma sağlanamaması durumunda anlaşmalı boşanma davası açılamayacak, açılmış olan anlaşmalı boşanma davası ise çekişmeli boşanma davasına dönüşecektir.
Anlaşmalı Boşanmada Eşlerin İspat Yükü
Anlaşmalı boşanmalarda eşlerin boşanma sebeplerini ve kusura bağlı olan nafaka ve tazminat taleplerinde ise kusur durumlarını ispat etme yükümlülükleri bulunmamakta, mahkemece tüm bu hususlara anlaşmalı boşanma protokolündeki beyanlar çerçevesinde karar verilmektedir.
Anlaşmalı Boşanmada Zorunlu Olmayan Hususlar
Mal paylaşımı ve ziynet eşyalarının akıbeti, anlaşma sağlanması zorunlu unsurlardan olmayıp taraflar bu hususlarda da anlaşma sağlamakta özgürdürler. Protokolde anlaşılan hususlar arasında gösterilmediği takdirde boşanma kararının kesinleşmesini takiben 10 yıl içerisinde mal rejiminin tasfiyesi talepli dava açma hakkına sahip olacaklardır. Aynı şekilde ziynet eşyalarının aynının veya bedelinin ödenmesinin talep edilmesi de boşanma kararının kesinleşmesinden sonra 10 yıllık süreye bağlanmıştır.
Mal paylaşımı ve ziynet eşyaları hususunda dikkat edilmesi gereken nokta; anlaşmalı boşanma kapsamında bu hususlara ilişkin anlaşma sağlanmışsa yahut taraflardan biri “Mal paylaşımına ilişkin talebim yoktur.” ya da “Ziynet eşyaları üzerinde talebim yoktur.” şeklinde beyanda bulunmuşsa ve hüküm bu beyanlar üzerinden kurulmuşsa artık bunun geri dönüşü olmayacağıdır. Çünkü bu hususlarda hüküm kurulduğu takdirde taraflar artık ayrı dava açma hakkını kaybedecektir.
Anlaşmalı Boşanma Ne Kadar Sürer?
Tarafların herhangi bir hususu ispatla yükümlü olmaması ve hükmün tarafların dosyaya sunacağı anlaşmalı boşanma protokolü çerçevesinde kurulmasından dolayı anlaşmalı boşanma davaları çekişmeli boşanmaya nazaran çok daha kısa sürede neticelenmektedir. Tabiri caiz ise “tek celsede” sonuçlanmaktadır. Uygulamada genel olarak yaklaşık 1-1.5 ay kadar sürmektedir.
Çekişmeli Boşanma Davası ve Koşulları
Türk Medeni Kanunu kapsamında boşanma nedenleri özel boşanma nedenleri ve genel boşanma nedeni olarak sayılıdır. Taraflar sayılı boşanma nedenlerinden birine dayanarak koşullarının da oluşmasıyla her zaman çekişmeli boşanma davası açabileceklerdir. Sayılı olmayan nedenlerden başkaca bir nedene dayanarak çekişmeli boşanma davası açılamamaktadır. Türk Medeni Kanunu kapsamında boşanma nedenleri;
- Zina,
- Hayata kast, pek kötü muamele veya onur kırıcı davranış,
- Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme,
- Terk,
- Akıl hastalığı,
- Evlilik birliğinin temelden sarılmasıdır.
Evlilik birliğinin temelden sarsılması genel boşanma sebebi olarak kabul edilmektedir. Evlilik birliği, ortak hayatın sürdürülmesi taraflardan beklenemeyecek kadar sarsılmışsa taraflardan her biri boşanma davası açma hakkına sahiptir.
Tarafların, kanunda sayılı özel boşanma sebeplerinin mevcut olmaması ve boşanma yahut bağlı hususlarda anlaşma sağlayamaması durumunda genel boşanma sebebine dayanarak boşanmayı talep etme hakları bulunmaktadır.
Çekişmeli Boşanma Davasında İspat Yükü
Taraflardan her biri boşanma talep ederken dayandığı hususların ve koşulların oluştuğunun varlığını ispatla yükümlüdür. Örneğin; zina sebebiyle boşanma davası açmış olan eş zinanın varlığını ispatlamak durumundadır. Aksi halde boşanmaya hükmedilemeyecektir. Yine evlilik birliğinin temelden sarsılması sebepli davada davacı eş, ortak hayatın çekilmez hale geldiğini ispatla yükümlüdür.
Yoksulluk nafakası ve maddi manevi tazminat talepleri tarafların kusur durumuna bağlı taleplerdir. Şayet bu hususlarda talep mevcutsa talep eden eş boşanmaya sebep olan olaylarda, diğer eşin daha ağır kusurlu olduğunu yahut eşit kusurlu olduklarını ispat etmekle yükümlü olacaktır.
Çekişmeli Boşanma Davası Ne Kadar Sürer?
Çekişmeli boşanma davalarında eşlerin iddialarını ispatla yükümlü olmaları sebebiyle bu tür davalar daha çetrefilli olmaktadır. Taraflar ispat amacıyla birtakım deliller sunmakta mahkemece bu deliller incelenerek hüküm kurulmaktadır. Bu sebepledir ki çekişmeli boşanma davaları uygulamada yaklaşık olarak 1-3 arasında sonuçlanmaktadır.
Boşanma Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Gerek anlaşmalı boşanma davalarında gerekse çekişmeli boşanma davalarında görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Aile mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde asliye hukuk mahkemeleri aile mahkemesi sıfatıyla görev yapmaktadır.
Yetkili mahkeme ise davacının veya davalının adresinin bulunduğu yerdeki yahut eşlerin en son 6 ay süreyle birlikte yaşadıkları yer aile mahkemesidir.
