Boşanma davası tarafların evlilik birliğini sonlandırma amacıyla başlatmış olduğu dava türüdür. Eşler anlaşmalı olarak boşanmak için anlaşmalı boşanma davası açabileceği gibi, şayet boşanma ve şartları konusunda anlaşma sağlanamıyor ise bu kez çekişmeli boşanma davası açılarak yasal süreç yürütülebilecektir. Boşanma davaları birden çok uyuşmazlığı içeren ve birbirinden farklı alacak haklarını barındıran karmaşık süreçlerdir.
Anlaşmalı Boşanma Davası
Anlaşmalı boşanma davaları 1 yıl ve daha fazla sürmüş olan evliliklerde eşlerin boşanma ve boşanmaya bağlı diğer hususlarda anlaşma sağladığı takdirde açılabilecektir. Dikkat edilmesi gerekir ki 1 yıldan kısa süreli evliliklerde eşler her ne kadar eşler tamamen anlaşma sağlasalar da anlaşmalı boşanma davası açamayacaklardır.
Tarafların anlaşmalı boşanma davası açabilmeleri için boşanma, velayet, nafaka ve maddi manevi tazminat taleplerine ilişkin uzlaşmaları gerekmektedir. Bu hususlardan birinde çekişme olması halinde artık anlaşmalı boşanma davası açılamayacak, açılmış olan dava çekişmeli boşanma davası haline gelecektir.
Anlaşmalı boşanma davalarının çekişmeli boşanmaya nazaran daha kısa sürede neticelenmesinden kaynaklı olarak eşlerin evliliğin bir an önce sona ermesi amacıyla bu dava yoluna başvurdukları sıklıkla görülmektedir. Bu yola başvurulurken de eşlerin karşılıklı talepleri olmasına rağmen gerçek iradelerini yansıtmayacak şekilde “Nafaka talebim yoktur.”, “Maddi ya da manevi tazminat talebim yoktur.” şeklinde beyanda bulunmaktadır. Ancak bu husus birçok hak kaybına sebebiyet vermektedir. Şöyle ki; anlaşmalı boşanma davalarında mahkemece boşanmaya ve diğer hususlara tarafların sunmuş olduğu anlaşmalı boşanma protokolü kapsamında karar verilecektir. Tarafların hızlı sonuç almak adına taleplerinin aksine beyanda bulunmaları durumunda artık bu hususlara ilişkin yeniden talepte bulunamayacaklardır. Bu bakımdan anlaşmalı boşanma protokolünün hazırlanmasında bir avukata danışmakta fayda vardır.
Eşler anlaşmalı boşanma davası açtıkları takdirde anlaşma beyanlarını dava dilekçesi yanında sunacakları protokolde yazılı olarak beyan etmelerinin yanında duruşmada sözlü olarak da anlaşmaya ilişkin beyanda bulunmaları gerekecektir. Bu sebeple tarafların duruşmaya katılması zorunludur. Taraflardan birinin davayı takipsiz bırakması halinde dava çekişmeli hale gelecektir.
Anlaşmalı Boşanma Davası ve Koşulları
Anlaşmalı boşanma davasının açılabilmesi için ön koşul evlilik birliğinin en az 1 yıl sürmüş olmasıdır. 1 yıldan daha az sürmüş olan evliliklerde anlaşmalı boşanma davası açılamayacaktır.
Bunun yanı sıra eşlerin her ikisinin de boşanma ve boşanmaya bağlı diğer hususlarda anlaşma sağlamış olmaları ve bunu gerek anlaşmalı boşanma protokolünde yazılı olarak gerekse duruşmada hâkim önünde sözlü olarak beyan etmeleri gerekecektir.
Anlaşmalı boşanma davalarında anlaşma sağlanması zorunlu hususlar; boşanma, velayet, maddi ve manevi tazminat talepleri ve nafaka talepleridir. Bu hususlardan birinde anlaşma sağlanamaması durumunda anlaşmalı boşanma davası açılamayacak, açılmış olan anlaşmalı boşanma davası ise çekişmeli boşanma davasına dönüşecektir.
Anlaşmalı Boşanmada Eşlerin İspat Yükü
Anlaşmalı boşanmalarda eşlerin boşanma sebeplerini ve kusura bağlı olan nafaka ve tazminat taleplerinde ise kusur durumlarını ispat etme yükümlülükleri bulunmamakta, mahkemece tüm bu hususlara anlaşmalı boşanma protokolündeki beyanlar çerçevesinde karar verilmektedir.
Anlaşmalı Boşanmada Zorunlu Olmayan Hususlar
Mal paylaşımı ve ziynet eşyalarının akıbeti, anlaşma sağlanması zorunlu unsurlardan olmayıp taraflar bu hususlarda da anlaşma sağlamakta özgürdürler. Protokolde anlaşılan hususlar arasında gösterilmediği takdirde boşanma kararının kesinleşmesini takiben 10 yıl içerisinde mal rejiminin tasfiyesi talepli dava açma hakkına sahip olacaklardır. Aynı şekilde ziynet eşyalarının aynının veya bedelinin ödenmesinin talep edilmesi de boşanma kararının kesinleşmesinden sonra 10 yıllık süreye bağlanmıştır.
Mal paylaşımı ve ziynet eşyaları hususunda dikkat edilmesi gereken nokta; anlaşmalı boşanma kapsamında bu hususlara ilişkin anlaşma sağlanmışsa yahut taraflardan biri “Mal paylaşımına ilişkin talebim yoktur.” ya da “Ziynet eşyaları üzerinde talebim yoktur.” şeklinde beyanda bulunmuşsa ve hüküm bu beyanlar üzerinden kurulmuşsa artık bunun geri dönüşü olmayacağıdır. Çünkü bu hususlarda hüküm kurulduğu takdirde taraflar artık ayrı dava açma hakkını kaybedecektir.
Anlaşmalı Boşanma Ne Kadar Sürer?
Tarafların herhangi bir hususu ispatla yükümlü olmaması ve hükmün tarafların dosyaya sunacağı anlaşmalı boşanma protokolü çerçevesinde kurulmasından dolayı anlaşmalı boşanma davaları çekişmeli boşanmaya nazaran çok daha kısa sürede neticelenmektedir. Tabiri caiz ise “tek celsede” sonuçlanmaktadır. Uygulamada genel olarak yaklaşık 1-1.5 ay kadar sürmektedir.
Çekişmeli Boşanma Davası
Çekişmeli boşanma davaları, tarafların boşanmanın sonuçları olan hususlarda anlaşamamaları nedeniyle mahkeme tarafından bu değerlendirmenin yapılacağı, iddia ve savunmalar ile delillerin değerlendirilmesi neticesinde karar verileceği davalardır. Çekişmeli boşanma davasında ileri sürülen boşanma sebeplerinin ispat edilebilmesi büyük önem taşır. Bu nedenle öne sürülen iddiaların ne şekilde ispat edildiği ve delillendirildiği mühimdir. Belirtmek gerekir ki hukuka aykırı delillerin sunulması hem delili ibraz eden taraf açısından cezai sorumluluk doğurabilir hem de iddia edilen hususlar ispat edilemediği takdirde hak kaybına sebebiyet verebilir.
Çekişmeli boşanma davalarında öncelikle boşanma, boşanma sebebine göre kusurun tespiti, daha sonra ise çocuk ve eş için nafaka talepleri, maddi ve manevi tazminat ile velayet hakkı konuları gündeme gelecektir. Bunlar boşanmanın fer’i niteliğinde hususlar olduğundan boşanma davası ile birlikte görülecektir. Ancak ziynet eşyaları, mehir alacağı, eşya alacağı, mal paylaşımı gibi hususlar boşanmanın fer’ilerinden değildir.
Ziynet eşyalarına ilişkin alacağın boşanma davası ile birlikte görülebilmesi mümkündür. Ancak bu durumda alacak miktarına göre bir harç ödenmesi gerekecektir. Harcın tamamlanmaması usuli eksiklik teşkil edeceğinden bu alacak bakımından davanın reddi sonucunu doğurur. Dolayısıyla davayı açarken bu konunun özenle tespiti ve harç hesabı yapılması lazım gelir.
Çekişmeli boşanma davası evlilik birliğinin ve karı-koca ilişkisinin yapısı gereği tanık deliline dayanılan ve özellikle kusurun tespitinden şahitlerin beyanlarının önem taşıdığı bir dava türüdür. Belirlenecek olan şahitlerin olay hakkında görgüye dayalı bilgiye sahip olması önemlidir.
Çekişmeli Boşanma Davası ve Koşulları
Türk Medeni Kanunu kapsamında boşanma nedenleri özel boşanma nedenleri ve genel boşanma nedeni olarak sayılıdır. Taraflar sayılı boşanma nedenlerinden birine dayanarak koşullarının da oluşmasıyla her zaman çekişmeli boşanma davası açabileceklerdir. Sayılı olmayan nedenlerden başkaca bir nedene dayanarak çekişmeli boşanma davası açılamamaktadır. Türk Medeni Kanunu kapsamında boşanma nedenleri;
- Zina,
- Hayata kast, pek kötü muamele veya onur kırıcı davranış,
- Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme,
- Terk,
- Akıl hastalığı,
- Evlilik birliğinin temelden sarılmasıdır.
Evlilik birliğinin temelden sarsılması genel boşanma sebebi olarak kabul edilmektedir. Evlilik birliği, ortak hayatın sürdürülmesi taraflardan beklenemeyecek kadar sarsılmışsa taraflardan her biri boşanma davası açma hakkına sahiptir.
Tarafların, kanunda sayılı özel boşanma sebeplerinin mevcut olmaması ve boşanma yahut bağlı hususlarda anlaşma sağlayamaması durumunda genel boşanma sebebine dayanarak boşanmayı talep etme hakları bulunmaktadır.
Çekişmeli Boşanma Davasında İspat Yükü
Taraflardan her biri boşanma talep ederken dayandığı hususların ve koşulların oluştuğunun varlığını ispatla yükümlüdür. Örneğin; zina sebebiyle boşanma davası açmış olan eş zinanın varlığını ispatlamak durumundadır. Aksi halde boşanmaya hükmedilemeyecektir. Yine evlilik birliğinin temelden sarsılması sebepli davada davacı eş, ortak hayatın çekilmez hale geldiğini ispatla yükümlüdür.
Yoksulluk nafakası ve maddi manevi tazminat talepleri tarafların kusur durumuna bağlı taleplerdir. Şayet bu hususlarda talep mevcutsa talep eden eş boşanmaya sebep olan olaylarda, diğer eşin daha ağır kusurlu olduğunu yahut eşit kusurlu olduklarını ispat etmekle yükümlü olacaktır.
Çekişmeli Boşanma Davası Ne Kadar Sürer?
Çekişmeli boşanma davalarında eşlerin iddialarını ispatla yükümlü olmaları sebebiyle bu tür davalar daha çetrefilli olmaktadır. Taraflar ispat amacıyla birtakım deliller sunmakta mahkemece bu deliller incelenerek hüküm kurulmaktadır. Bu sebepledir ki çekişmeli boşanma davaları uygulamada yaklaşık olarak 1-3 arasında sonuçlanmaktadır.
Boşanma Davası Dilekçesi
Boşanma davası dilekçesi öncelikle Hukuk Muhakemeleri Kanunu gereği belirlenen dava dilekçesinde bulunması gereken asgari unsurları içermelidir. Kanunun 119. maddesine göre;
- Mahkemenin adı,
- Tarafların adı, soyadı, TC kimlik no ve adresleri,
- Dava konusunun değeri,
- Davaya konu vakıalar ve açık özetleri,
- Deliller,
- Dayanılan hukuki sebepler,
- Talep sonucu,
- İmza dava dilekçesinin içeriğinde yer alması gereken hususlardır. Bunları bir kısmına ilişkin eksikliklerin tamamlanması için süre verilir, süresi içerisinde eksikliğin tamamlanmamış olması ise davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi sonucunu doğuracaktır.
Dava dilekçesinde davacı taraf boşanma sebebini belirtmeli ve bu sebebe istinaden delillerini sunmalıdır. Sunulan delillerin yanı sıra boşanma davası dilekçesinde boşanmaya sebep olan olayların açık özetlerinin doğru, sıralı ve anlaşılır bir şekilde yazılmış olması gerekir. Dilekçenin yetkili Aile Mahkemesine sunulması ve harçların ödenmesi ile birlikte dava açılır.
HMK madde 141 iddia ve savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağını düzenler. Buna göre dilekçeler aşamasının tamamlanmasından sonra dilekçelerde belirtilmiş olan iddia ve savunmaların genişletilmesi yahut değiştirilmesi söz konusu olamayacaktır. Islah ve karşı tarafın açık muvafakati durumların bu kuralın istisnasını oluşturur. Ancak belirtmek gerekir ki davayı açarken belirtilen sebeplerle ve iddialarla bağlı olunacağından yazılan dilekçenin içeriği son derece önemlidir. Örneğin dava dilekçesi delil listesini de içerir. Tanık deliline hiç dayanılmamış olması halinde davacı taraf ileride tanık dinletemeyecektir.
Boşanma davasında boşanma dava dilekçesi yasal süreçte atılmış ilk adımdır ve içeriği, usule uygun olarak tanzim edilmiş olması son derece önem taşır. Yazılacak olan dilekçedeki eksikliklerin daha sonra giderilemeyecek nitelikte olması ise davanın tüm seyrini olumsuz etkileyebilir ve haklı olmanıza rağmen taleplerinizin reddedilmesi sonucunu doğurabilir.
Boşanma Davası Ücreti
Boşanma davalarında avukatlık ücretinin belirlenmesinde davanın içeriği, talep konuları ve avukatınızın ön göreceği süreler önem arz eder. Avukatlar serbest meslek erbabıdır ve ücret belirleme hususunda yasada çerçevesi çizilen sınırlar kapsamında özgürce hareket edebilirler. Avukatlık asgari ücret tarifesi minimum ücret tutarını belirler. Avukatların bağlı olduğu meslek kuruluşu olan Barolar da tavsiye niteliğinde ücret tarifesi yayınlamaktadır. Her dava kendi özelinde iş yükü ve yoğunluk arz ettiğinden boşanma davasının ücreti hususunu avukatınızla görüşme sağlayarak öğrenebilir ve belirleyebilirsiniz.
Boşanma Davası Nerede Açılır?
Boşanma davalarına bakmakla görevli olan mahkeme Aile Mahkemeleridir. Aile Mahkemelerinin olmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri Aile Mahkemesi sıfatıyla boşanma davalarını görecektir. Boşanma davasının yanlış mahkemede açılması halinde görevsizlik kararı verilir. Bu kararın kesinleşmesinden sonra 2 haftalık süre içerisinde başvuruda bulunulması halinde ise dosya görevli mahkemeye gönderilecektir.
Boşanma Davası Yetkili Mahkeme
Boşanma davasının nerede açılacağı hususunda yetki kuralı gereği 2 farklı alternatif söz konusudur. Buna göre eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce eşlerin son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesi boşanma davasının görülmesinde yetkili olan Aile Mahkemesi olacaktır. Davanın yetkili olmayan yer mahkemesinde açılması halinde yetkisizlik kararı verilir. Bu kararın kesinleşmesinden sonra 2 haftalık süre içerisinde başvuruda bulunulması halinde ise dosya yetkili mahkemeye gönderilecektir.
Boşanma Davası Masrafı
Boşanma davasında avukatlık ücretinin yanı sıra her yargılamada olduğu gibi Mahkemeye ödenmesi gereken masraflar da olacaktır. Dava açılışında dava harçları ve gider avansı ödenmesi lazım gelir. İlerleyen aşamalarda gerekli görülmesi halinde bilirkişi ücreti ödemesi de olabilir. Mahkemeye ödenen masraflar davacının dava konusu taleplerinde haklı çıkması halinde davalı tarafça ödenir. Ancak avukatınızla yapmış olduğunuz anlaşma gereği belirlenen avukatlık ücreti sizin tarafınızdan karşılanır ve Mahkeme dava neticesinde karşı tarafın bu ücreti ödemesine karar veremez.
Boşanma Davası Sorgulama
Hakkınızda açılmış bir boşanma davasının olup olmadığını sorgulamanın en güvenilir yolu e devlet şifrenizle www.turkiye.gov.tr adresine girerek Dava Dosyası Sorgulama seçeneğinden kontrol sağlamaktır. Dava açılır açılmaz mahkeme size bir tebligat göndermez. Öncelikle ilk inceleme işlemleri yapılır ve bu hususları içeren bir tensip tutanağı düzenlenir. Akabinde dava dilekçesi ve ekleri tensip zaptı ile birlikte adresinize posta yolu ile gönderilecektir. Bu evrakın gelmesi postada geçen sürelerle birlikte asgari 15 günü bulabilmektedir.
Boşanma Davası İçin Gerekli Evraklar
Anlaşmalı boşanma davasında dava açılırken boşanma protokolü ve dava dilekçesi ile davanın açılması gerekir. Bunun dışında bir belge veya evrak sunulması gerekli değildir. Ancak çekişmeli boşanma davası açıldığında dava dilekçesine ek olarak dava boşanma dava dilekçesinde yer alan iddiaları ispata yarar delillerin ibraz edilmesi gerekir.
Boşanma Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Gerek anlaşmalı boşanma davalarında gerekse çekişmeli boşanma davalarında görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Aile mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde asliye hukuk mahkemeleri aile mahkemesi sıfatıyla görev yapmaktadır.
Yetkili mahkeme ise davacının veya davalının adresinin bulunduğu yerdeki yahut eşlerin en son 6 ay süreyle birlikte yaşadıkları yer aile mahkemesidir.
Duruşmaların ve Dosyaya Sunulan Evrakların Takibi
Dilekçelerin sunulması aşamasından sonra mahkemece, tarafların sunmuş olduğu delillerin incelenmesi aşamasına gelinmektedir. Gerek tanıkların dinlenmesi gerek diğer delillerin değerlendirilmesi aşamalarında özellikle usuli eksikliklerin giderilmesi de önem arz etmektedir. Bu bakımdan duruşmaların takibi de mühimdir. Boşanma davalarında avukat yardımı alınması halinde taraflar gerekmedikçe bizzat davalara katılım sağlamak durumunda kalmayacak, vekil yardımı taraflara hukuki açıdan da fayda sağlayacaktır.
İstinaf ve Temyiz
Mahkemece tüm deliller incelendikten ve boşanma ile beraberindeki talepler hakkında karar verildikten sonra gerekçeli karar yazılacaktır. Gerekçeli kararın taraflara tebliğinden itibaren 2 haftalık kesin süre içerisinde tarafların kararı istinaf etme hakları bulunmaktadır. Eğer ki taraflar mahkemece verilen kararın yerinde olmadığı kanaatindeyse yasal süre içerisinde kararın yeniden incelenmesi talebiyle bir dilekçe ile istinaf incelemesine başvurabileceklerdir. Başvuru dilekçesinde tarafların kararı hangi hukuki sebeplerle yerinde bulmadıklarını açıkça beyan etmeleri gerekmektedir. Aksi halde hukuki ve maddi kayıplar gündeme gelebilmektedir.
İstinaf aşamasından sonra yine aynı şekilde Bölge Adliye Mahkemesi’nce verilen kararı yerinde görmeyen tarafların temyiz kanun yoluna başvuru hakkı bulunmaktadır.
Aile mahkemesi tarafından verilmiş olan karara karşı herhangi bir itirazda bulunulmaması halinde boşanma ve diğer hususlara ilişkin verilmiş olan karar kesinleşecek ve boşanma kararı nüfus müdürlüğüne bildirilecektir.
Boşanma, eşler arasında kurulu olan evlilik birliğinin mahkeme kararı ile sona ermesidir. Boşanma kararı ile eşler arasındaki hukuki statünün sona ermesinin yanı sıra boşanmaya bağlı birtakım hak ve alacakların da karar bağlanması gerekecektir. Velayet, mal paylaşımı, maddi manevi tazminat talepleri, nafaka talepleri gibi durumlara ilişkin de hüküm kurulması gerekmektedir. Ayrıca boşanma neticesinde eşlerin birbirlerine olan yasal mirasçılıkları da sona erecektir.
Medeni Kanun’un hükümleri uyarınca eşlerden her biri anlaşmalı yahut çekişmeli boşanma davası açma hakkına sahiptir.