Nafaka, boşanma davası süresince ve boşanma davası neticelendikten sonra boşanmadan kaynaklı olarak ekonomik anlamda kayba uğrayacak eşin diğer eşe ödemesi yönünde mahkemece karar verilen bedeldir. Nafakanın azaltılması davası, hükmedilen nafaka tutarına istinaden açılması gereken dava türüdür.
Nafakada İndirim Talep Edilebilecek Haller
Nafakaya hükmedilirken hakim, mali güçleri oranında bir miktara hükmeder. Hayatın olağan akışındandır ki zamanla hem nafaka alacaklısının hem nafaka borçlusunun hayatında ve ekonomik durumlarında birtakım değişiklikler meydana gelebilir. Türk Medeni Kanunu 331. Maddesinde de hükmedildiği üzere bu değişiklikler sonucunda taraflar nafakanın azaltılmasını yahut arttırılmasını dava yolu ile talep etme hakkına sahiptirler.
Türk Medeni Kanunu gereğince tarafların sosyal ve ekonomik durumlarında meydana gelen birtakım değişiklikler nafakanın kaldırılması sonucunu doğuracakken birtakım değişiklikler ise indirilmesi yahut arttırılması sonucunu doğuracaktır.
Yoksulluk Nafakasında İndirim
Yoksulluk nafakası boşanma davası neticesinde ekonomik olarak zora düşecek eski eşe ödenmesine hükmedilen bedeldir. Tarafların sosyal ve ekonomik durumları nafaka miktarının tespitinde yararlanılan bir araştırma yöntemidir. Ayrıca yine boşanmada eşlerin kusur durumları da yoksulluk nafakasına hükmedilirken önem arz etmektedir.
Yoksulluk nafakasına kural olarak süresiz hükmedilir; ancak kanunda sayılmış olan bazı hallerde sona erecektir. Şöyle ki; yoksulluk nafakası alacaklısı yahut borçlusu ölürse veya nafaka alacaklısı taraf yeniden evlenirse nafaka borcu kendiliğinden sona erecektir. Nafaka alacaklısının evlilik olmaksızın fiilen bir başkasıyla yaşaması durumunda da talep üzerine nafakanın kaldırılmasına hükmedilebilir.
Nafaka alacaklısının yoksulluk nafakası almaya hak kazanmasının temel sebebi, boşanma neticesinde ekonomik anlamda kayba uğrayacak olmasıdır. Şayet nafaka alacaklısının ekonomik durumunda birtakım iyileşmelere meydana gelirse bu halde nafaka borçlusu nafakanın indirilmesi talebinde bulunabilecektir.
Yine nafakaya hükmedilirken tarafların mali gücü oranında miktar tespiti yapılır. Bu sebeple nafaka borçlusunun ekonomik olarak zora düşmesi neticesinde talep üzerine nafakada indirim yapılabilmektedir.
İştirak Nafakasında İndirim
İştirak nafakası velayet kendisine bırakılmayan tarafça velayet hakkı sahibi eşe ergin olmayan müşterek çocuğun bakım ve giderlerine katkı sağlanması amacıyla ödenmesine hükmedilen nafaka türüdür.
İştirak nafakasına hükmedildikten sonra, velayet hakkının tarafının değiştirilmesiyle beraber nafaka da sona erecektir. Ayrıca iştirak nafakası kural olarak çocuğun 18 yaşını doldurması, evlenmesi ya da mahkeme kararı ile ergin kılınması hallerinde sona erecektir. Şayet çocuk ergin olmasına rağmen eğitimine devam etmekteyse, eğitimine katkı sağlamak maksadıyla nafaka borcu devam edecektir.
Burada da iştirak nafakası miktarı tespit edilirken çocuğun üstün yararının yanında, velayet hakkı kendisine bırakılmayan tarafın mali gücü değerlendirmeye alınmaktadır. Bundan dolayı nafaka borçlusu tarafın ekonomik anlamda kayba uğraması halinde nafakanın indirilmesini talep etme hakkı bulunmaktadır. Ancak yoksulluk nafakasından farklı olarak nafaka alacaklısı çocuğun mali gücündeki iyileşmeler çocuğun üstün yararı gereği nafakada indirim yapılmasını talep etme hakkı doğurmamaktadır.
Anlaşmalı Boşanmada Hükmedilen Nafakanın Azaltılması
Anlaşmalı boşanma davası tarafların karşılıklı olarak boşanma ve boşanmanın doğuracağı sonuçlar konusunda anlaşma sağlamaları sonucunda açılabilmektedir. Nafaka da boşanmanın mali sonuçlarından biridir ve anlaşmalı boşanma davasının açılabilmesi için tarafların bu konuda da anlaşma sağlamaları gerekmektedir. Taraflar anlaşmalı boşanma protokolünde nafaka talep edip etmediklerini, talep ediyorlarsa nafaka borçlusu ve alacaklısının hangi taraf olacağını, nafaka miktarını, hangi zamanlarda nafaka borcunun ödeneceğini açıkça beyan etmelidirler. Hakim tarafların bu husustaki anlaşmaları neticesinde nafakaya hükmedecektir.
Dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de anlaşmalı boşanma protokolünde nafaka talep etmediğini beyan eden tarafların davanın kesinleşmesinin ardından ayrı bir dava ile bu konudaki beyanlarını değiştirerek nafaka talep etme haklarını kaybedecekleridir. Bu gibi ekonomik ve hukuki kayıplar yaşanmaması adına anlaşmalı boşanma davalarında avukat yardımından faydalanmak tarafların yararına olacaktır.
Her ne kadar hakim anlaşmalı boşanma davalarında tarafların beyanları üzerinden hüküm kurmaktaysa ve tarafların beyanları boşanma davası neticesinde sahip olacakları hakların akıbetinde önem arz etmekteyse de nafakanın indirilmesini, arttırılmasını yahut kaldırılmasını talep etme hakları halen mevcut olacaktır. Hayatın olağan akışı gereği zamanla insanların yaşayışlarında birtakım değişiklikler meydana gelebilir. Ekonomik ve sosyal durum değişikliği sonrası çekişmeli boşanmalarda olduğu gibi anlaşmalı boşanma sonucu hükmedilen nafakada da tarafların değişiklik yapılmasını talep etme hakkı vardır.
Nafakanın Azaltılması Davası Nerede ve Hangi Sürede Açılır?
Nafakaya ilişkin davalarda görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Aile mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde asliye hukuk mahkemeleri aile mahkemesi sıfatıyla nafakaya ilişkin davaları görmektedir. Yetkili mahkeme ise Türk Medeni Kanunu’nda açıkça belirtildiği üzere nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi olacaktır.
Nafakanın azaltılması talepli davalar için kanunda herhangi bir süre öngörülmemiştir. Nafaka borcunun devam ettiği süreçte meydana gelen birtakım değişiklikler sebebiyle nafakanın indirilmesi her zaman talep edilebilecektir.