Anlaşmalı boşanmada velayet, 18 yaşını doldurmamış ve 18 yaşını doldurmuş engeli bulunan çocuğun şahıs varlığına ve malvarlığına ilişkin haklarını kullanabilmesi, güvenlik ve menfaatlerinin sağlanabilmesi için anne veya babaya verilen hak ve sorumluluklardır. Velayet hakkı yalnızca çocuğun anne ve babasına tanınmaktadır. Yasal bir sebep olmadıkça velayet ana ve babadan alınamaz, başkalarına devredilemez, mirasçılara geçmez.
Anlaşmalı Boşanmada Velayet Nedir?
Evlilik birliğini sürdüremediği fikrinde olan eşler karşılıklı olarak anlaşma sağlayarak boşanma yoluna gidebilirler. Anlaşmalı boşanmada tarafların boşanmaya ilişkin diğer konularla birlikte velayet konusunda da iradelerinin örtüşüyor olması gerekmektedir. Bu konularda en ufak bir noktada anlaşamadıklarına ilişkin bir beyanları olduğu takdirde çekişmeli boşanma söz konusu olacaktır.
Taraflar çocuğun velayetine ilişkin her türlü noktada; velayet hakkının hangi tarafa bırakılacağı, velayet hakkı kendisine bırakılmayan tarafın çocuk ile görüşme günü, saatleri, süresi gibi noktalarda anlaşma sağlamak zorundadırlar.
Anlaşmalı Boşanmada Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
Anlaşmalı boşanma davası tarafların iradelerinin esas alındığı bir dava türüdür, hakimin takdir yetkisi çok kısıtlıdır. Hakimin bu davada takdir yetkisini kullanabileceği hususlardan biri çocuğun velayetidir. Çocuğun velayetinde esas olan ‘çocuğun üstün menfaati’dir. Taraflar her ne kadar anlaşma sağlamış olsalar da hakim çocuğun üstün menfaatini göz önünde bulundurarak tarafların bu konudaki iradelerini değerlendirmeye alacaktır.
Yine aynı şekilde nafaka taleplerine ilişkin tarafların anlaşma sağlamaları gerekmektedir. Fakat iştirak nafakasında çocuğun üstün menfaatinin gözetilmesi gerekliliği söz konusu olduğu için hakim bu hususta da takdir yetkisini kullanabilecektir.
Anlaşmalı Boşanma Davasından Sonra Velayetin Değiştirilmesi Davası Açılabilir Mi?
Anlaşmalı boşanmada tarafların iradeleri esastır. Kural olarak anlaşmalı boşanma kapsamında talep edilmeyen hususlar davanın neticelendirilmesinden sonra talep edilemeyecek, anlaşma sağlanan noktalarda değişiklik yapılamayacaktır. Bu kuralın bir istisnası olarak, anlaşmalı boşanma neticesinde velayet hakkı kendisine bırakılmayan taraf her zaman velayet hakkının değiştirilmesini talep edebilecektir.
Kanun gereği ana veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesi olguları örnek yoluyla sayılmak üzere, bu gibi birtakım değişikliklerin zorunlu kılması halinde hakim kendiliğinden veya velayet hakkı kendisinde bulunmayan tarafın talep etmesi üzerine çocuğun bakımına ilişkin birtakım önlemler alabilecek veya değişiklikler yapabilecektir.
Çocuğun üstün menfaati gereği velayet hakkı kendisinde bulunan tarafın velayet kapsamında birçok sorumluluğu bulunmaktadır. Çocuğun bakım ve gözetimini en doğru şekilde yerine getirmek, çocuğun güvenliğini sağlamak, çocuğun şahıs varlığına ve malvarlığına ilişkin haklarını en iyi şekilde yönetmek yükümlülüğü velayet hakkı kendisine bırakılan tarafa aittir. Şayet bu yükümlülükler yerine getirilmezse, ihmal edilirse, çocuğun sağlığı tehlikeye düşerse velayet hakkının değiştirilmesi için haklı sebep doğmuş olacaktır.
Yahut boşanma davasının neticelendirilmesinden sonra, çocuğun veya velayet hakkı kendisine bırakılan tarafın yaşam koşulları esaslı ve sürekli bir biçimde değişmiş olabilir. Yine bu değişim ile beraber çocuğun menfaati artık velayet hakkı kendisinde bulunan tarafça korunamıyor olabilir. Yine bu durumda koşulların değiştiği haklı gerekçelerle ileri sürülerek velayetin değiştirilmesine ilişkin dava açılabilecektir.
Velayetin Değiştirilmesi Davasında Zamanaşımı
Velayetin değiştirilmesi davaları kesin hüküm teşkil etmemektedir. Hukukumuzda ve Yargıtay içtihatlarında velayetin değiştirilmesi davası herhangi bir süreye tabi tutulmamıştır. Koşulların değişmesi ve haklı sebeplerin meydana gelmesi halinde çocuğun ergin olmasına kadar, her zaman velayetin değiştirilmesi talepli dava açılabilmektedir.
Velayetin Değiştirilmesi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Velayetin değiştirilmesi davalarında görevli mahkeme Aile Hukuku kapsamında bir konu olmasından dolayı aile mahkemeleridir. Aile mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde asliye hukuk mahkemeleri aile mahkemesi sıfatıyla velayetin değiştirilmesi talepli davayı görecektir.
Davada yetkili mahkeme ise velayet hakkının değiştirilmesi talep edilen çocuğun yerleşim yeri mahkemesidir.