Evlilik sözleşmesi medyaya yansıyan yönüyle içeriği insanlar tarafından en yanlış bilinen konulardan biridir. Toplumda içerik olarak evlilik birliğinin devamı süresince eşlerin birbirlerine karşı yükümlülüklerini, boşanma ihtimalindeki koşulları düzenleyen bir sözleşme olarak bilinmektedir. Örneğin; “Evlilik süresince sigarayı bırakacak, bırakmadığı takdirde herhangi bir maddi talepte bulunmayacak.”, “Evlilik birliği içerisinde asla çocuk sahibi olunmayacak.”, “Boşanma halinde erkek eş kadın eşe 50.000 TL verecek.” gibi.
Hukukumuzda yanlış bilinen şekliyle evlilik sözleşmesi mümkün değildir. Türk hukukunda her ne kadar sözleşme serbestisi ilkesi geçerli olsa da Türk Borçlar Kanunu’nda bu serbestiye birtakım koşullar bağlanmıştır. Şöyle ki; “Sözleşmenin konusu kanunun emredici hükümlerine, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı olamaz ve sözleşmenin konusu imkânsız olamaz.” Bu sebeple eşler aralarında bahsedilen içerikle örtüşen bir evlilik sözleşmesi yapamayacağı gibi yapsalar dahi bu sözleşme hukuk düzeninde hiçbir hüküm ifade etmeyecektir.
Mal Rejimi Sözleşmesi Nedir?
Türk hukukunda evlilik sözleşmesi olarak bilinen fakat aslında hukuk düzenindeki ismi “mal rejimi sözleşmesi” olan bir sözleşme türü mevcuttur. Bu sözleşmeyle eşler evlilik birliği içindeki edinilen malların ne şekilde kime ait olacağına ilişkin bir anlaşma yaparak kural mal rejimi türünden farklı bir mal rejimi belirlerler.
Türk Medeni Kanunu’nda kural mal rejimi türü edinilmiş mallara katılma rejimidir. Kanununun 218. Maddesine göre; “Edinilmiş mallara katılma rejimi, edinilmiş mallar ile eşlerden her birinin kişisel mallarını kapsamaktadır.” Buna göre eşler evlilik birliği içinde edindikleri mallar üzerinde malın “edinilmiş mal” ya da “kişisel mal” niteliklerinden hangisine sahip olduğu tespit edildikten sonra edinilmiş mallara katılma rejimi tasfiye edilebilecektir. Kural bu olmakla beraber, eşler kendi aralarında akdedecekleri mal rejimi sözleşmesiyle beraber evlilik birliklerinde, kanunda belirlenmiş bulunan diğer mal rejimlerinden birini kabul etmek hakkına sahiplerdir. Kanunda sayılı diğer mal rejimi türleri şunlardır: “mal ayrılığı”, “paylaşmalı mal ayrılığı” ve “mal ortaklığı”. Dikkat etmek gerekir ki yine bu sözleşmede de kanun bir sınırlama getirmiştir. Buna göre; “Taraflar, istedikleri mal rejimini ancak kanunda yazılı sınırlar içinde seçebilir, kaldırabilir veya değiştirebilirler.”
Ancak 01.01.2002 tarihinde yapılan kanun değişikliğinden önce yasal mal rejimi “mal ayrılığı rejimi” kabul edilmekteydi. Yapılan düzenlemeye göre eşlerin 01.01.2002 tarihinden evvel evlilik birliği içerisinde edindikleri mallar için geçerli olan kural şu şekildedir: Mallar kimin üzerine kayıtlıysa boşanma neticesinde söz konusu mal o kişide kalacaktır. Edinilmiş mallara katılma rejimi 01.01.2002 tarihinden sonra edinilen mallar için geçerli kabul edilecektir.
Mal Rejimi Sözleşmesi Ne Zaman Yapılmalıdır?
Mal rejimi sözleşmesi, bilinen adıyla evlilik sözleşmesi, evlilik birliğinin kurulmasından yani resmi nikah memuru önünden evlenilmeden evvel yapılabilmektedir. Bunun yanında yine evlenme anında resmi nikah memuru önünde de sözleşmenin kurulma imkânı bulunmaktadır. Bu hallerde yapılan evlilik sözleşmesi evlilik birliğinin başlangıcından sonuna dek edinilen tüm malları kapsayacaktır.
Evlilik sözleşmesi evlilik birliğinin devamı sırasında da yapılabilmektedir. Dikkat etmek gerekir ki bu halde evlilik sözleşmesi, kurulduktan sonra edinilen malları kapsayacak, sözleşme yapılmadan önce edinilmiş olan mallar ise daha önce bir evlilik sözleşmesi yapılmamışsa kural mal rejimi türü olan edinilmiş mallara katılma rejimine göre tasfiye edilecektir.
Evlilik sözleşmesi yapıldıktan sonra eşlerin bu sözleşmeyi değiştirme, daha önce anlaşma sağladıkları mal rejimi yerine farklı bir mal rejiminde karar kılma hakları bulunmaktadır. Yine bu halde de değişiklikten önce edinilmiş olan mallar değişiklikten önce anlaşılan mal rejimine tabi olacaktır. Kısacası; mal rejimi sözleşmesi yani evlilik sözleşmesi ileriye etkili olacak, geçmişte edinilmiş malları kapsamayacaktır.
Evlilik Sözleşmesi (Mal Rejimi Sözleşmesi) Nasıl Yapılır?
Hukukumuzda kural olarak sözleşmelerde şekil serbestisi vardır. Ancak yine kanunla bazı sözleşmelerin şekline ilişkin düzenlemeler yapılarak birtakım istisnalar getirilmiştir. Mal rejimi sözleşmesi de şekil şartına bağlanmış olan sözleşmelerden biridir.
Düzenlemelere göre; mal rejimi sözleşmesi noterde yapılmak zorundadır. Noterde yapılan mal rejimi sözleşmesi düzenleme yahut onaylama şeklinden yapılabilmektedir. Ancak iligili düzenlemede buna da bir istisna getirilmiştir. Buna göre taraflar evlenme başvurusu sırasında da yazılı olarak hangi mal rejimini seçtiklerini bildirime imkanına sahiptirler.
Kural olarak tarafların mal rejimi sözleşmesi yapabilmesi için ayırt etme gücüne sahip olmaları gerekmektedir. Küçük ya da kısıtlı olanların mal rejimi sözleşmesi yapabilmeleri için yasal temsilcilerinin rızasını almak zorundadırlar.
Mal rejimi sözleşmesine ayrıca taraflarca ve taraflardan küçük ya da kısıtlı olan yerine gerekirse yasal temsilcisi tarafından imzalanma zorunluluğu getirilmiştir.
Evlilik Sözleşmesi (Mal Rejimi Sözleşmesi) Ne Zamana Kadar Geçerlidir?
Mal rejimi sözleşmesi (evlilik sözleşmesi), ileriye dönük olarak etki göstermektedir. Evlilik birliğinin kurulmasından önce yahut evlenme başvurusu sırasında yazılı bir bildirim yapılarak seçilen mal rejimi evlilik birliğinin başlangıcından itibaren etki gösterecektir. Kural olarak mal rejimi eşlerden birinin ölümü veya boşanma ile sona ermektedir. Bu kural mal rejimi sözleşmesi için de geçerli olacaktır. Bunun yanında eşler evlilik birliği içerisinde de daha önce imzalamış oldukları evlilik sözleşmesinde değişiklik yapma imkanına sahiptirler. Bu durumda eski evlilik sözleşmesi, yeni evlilik sözleşmesinin kurulmasıyla beraber sona erecektir. Böylesi bir durumda da yeni evlilik sözleşmesi, sözleşmenin kurulmasından sonra edinilmiş olan malları kapsayacak, daha önce edinilmiş mallar içinse önceki evlilik sözleşmesi koşulları geçerli olacaktır.
Evlilik Sözleşmesi (Mal Rejimi Sözleşmesi) Yapmak Zorunlu mudur?
Evlilik sözleşmesi, mal rejimi sözleşmesi, kanunda eşlere tanınmış bir seçim hakkıdır. Eşler evlilik sözleşmesi ile kural mal rejimi türünden farklı bir mal rejimi belirleme imkanına sahiptirler. Ancak; bu sözleşme bir zorunluluk değildir. Taraflar bu sözleşmeyi yapmadıkları takdirde evlilik birlikleri içerisinde Türk Medeni Kanunu’nca belirlenen kural mal rejimi türü olan edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olacaktır.
